Aanhalingstekens

In teksten kun je allerlei verschillende leestekens tegenkomen. Aanhalingstekens zijn hier een goed voorbeeld van. Ondanks dat we ze vaak terugzien in teksten, worden ze lang niet altijd op de juiste manier gebruikt. Heb je ook geen idee hoe je aanhalingstekens precies gebruikt? Dan ben je hier aan het juiste adres. Op deze pagina gaan we onder meer in op wat aanhalingstekens zijn en vertellen we je tussen welke soorten aanhalingstekens we onderscheid maken. Bovendien besteden we aandacht aan het gebruik ervan in combinatie met andere leestekens, zoals een punt of vraagteken.

Het gebruik van aanhalingstekens

Wil je aanhalingstekens gebruiken in een tekst? Dan vermoed je mogelijk dat je gebonden bent aan bepaalde regels. Niet gek, want voor het gebruik van andere leestekens gelden ook regels. Toch zit de vork bij aanhalingstekens iets anders in de steel. Voor het gebruik van deze leestekens gelden namelijk geen speciale regels. Wel maken we onderscheid tussen twee soorten aanhalingstekens: enkele en dubbele. Hieronder lichten we ze toe.

‘Enkele’ aanhalingstekens

Wie enkele aanhalingstekens gebruikt in een tekst, opent en sluit de passage met slechts één hoge komma. Je kunt deze leestekens zowel gebruiken voor een citaat als voor een zelfbedacht woord. Ze worden bovendien vaak gebruikt voor een citaat in een citaat. Op deze manier wordt er onderscheid gemaakt tussen de beide dingen die aangehaald worden. Daarnaast kun je enkele aanhalingstekens gebruiken voor een woord dat je niet in de letterlijke betekenis gebruikt

“Dubbele” aanhalingstekens

Van origine is het gebruikelijk om een citaat tussen dubbele aanhalingstekens te plaatsen. Ondanks dat deze leestekens hier nog steeds veel voor gebruikt worden, worden citaten ook steeds vaker binnen enkele aanhalingstekens geplaatst. Je kunt dubbele aanhalingstekens ook gebruiken voor een citaat in een citaat of voor zelfbedachte woorden. Het maakt dus niet bijzonder veel uit welke aanhalingstekens je kiest, maar het is wel verstandig om consequent te zijn. Gebruik enkele en dubbele aanhalingstekens dus niet door elkaar, maar kies één van deze leestekens uit om te gebruiken in teksten.

Voorbeeldzinnen

Er gelden weliswaar geen vaste regels voor het gebruik van aanhalingstekens, maar dit betekent niet dat je er geen fouten mee kunt maken. Om te voorkomen dat je aanhalingstekens op de verkeerde manier gebruikt, zetten we hier een aantal voorbeeldzinnen op een rijtje.

1. “Bij welk restaurant zullen we vanavond een hapje gaan eten?”, vroeg Peter aan zijn vrouw Linda.
2. De directeur zei tegen zijn medewerkers: “Ik ben trots op het werk dat jullie de afgelopen periode met elkaar verzet hebben.”
3. Op het briefje stond geschreven: “Wij zijn vanavond pas laat terug, bestel maar iets lekkers te eten voor jezelf”.
4. De autodief werd ‘liefdevol’ in de boeien geslagen door de toegesnelde agenten.
5. Eenmaal bij de achtbaan aangekomen dacht Marco: daar ga ik echt niet in.
6. Het boek ‘De Verliezer’ was binnen een paar dagen al helemaal uitverkocht.

Aanhalingstekens en leestekens

Een tekst zonder leestekens komt de leesbaarheid niet ten goede. Vandaar dat we allerlei verschillende leestekens tegenkomen in teksten. Het kan zelfs zijn dat twee leestekens met elkaar samen gebruikt worden. Aanhalingstekens worden bijvoorbeeld vaak in combinatie met andere leestekens gebruikt. Hieronder gaan we dieper in op aanhalingstekens en andere leestekens.

Citaat

Heeft iemand je iets gezegd en wil je de betreffende passage in een tekst gebruiken? Dan noemen we dit een citaat. Wie een citaat in een tekst plaatst, krijgt vaak te maken met verschillende leestekens. Zo plaats je het citaat zelf bijvoorbeeld tussen aanhalingstekens. Vanuit vroeger heeft het de voorkeur om hier dubbele aanhalingstekens voor te gebruiken, maar we zien ook steeds vaker dat citaten tussen enkele aanhalingstekens geplaatst worden.

Om de leesbaarheid van de tekst te bevorderen, sluit je een citaat altijd af met een leesteken. Dit kan een punt zijn, maar ook een vraagteken of uitroepteken. Wanneer het een lang citaat is, kun je er bovendien een komma in verwerken. Een citaat wordt bovendien vaak voorafgegaan door een dubbele punt. Op deze manier kun je verduidelijken wie de uitspraak gedaan heeft, zoals ‘Pieter zei het volgende tegen zijn collega: “Volgende week vrijdag ben ik afwezig”.

Aanhalingstekens voor of na een punt

Hierboven haalden we al kort aan dat je bij aanhalingstekens te maken kunt krijgen met punten. Sommige mensen plaatsen een punt lukraak na een citaat, maar dat is niet altijd de juiste plek. Als een punt onderdeel uitmaakt van het citaat, komt hij namelijk binnen de aanhalingstekens te staan. Om het wat duidelijker te maken, schetsen we van beide situaties een voorbeeld:

• Toen Jan en zijn date een rondje gingen wandelen, zei hij: “Hier woon ik.”
• Mijn moeder vond mijn reactie “nogal heftig”.

In het eerste voorbeeld zie je dat de punt binnen de aanhalingstekens staat en in het tweede voorbeeld staat hij er juist buiten. Dit heeft puur te maken met de samenstelling van de zin. De punt staat binnen de aanhalingstekens als de aanhalingstekens om een hele zin staan. Dit komt omdat de punt dan deel uitmaakt van het citaat. Als de aanhalingstekens om een deel van de zin staan, dan maakt de punt geen deel uit van het citaat. De punt plaats je dan buiten de aanhalingstekens. Wat voor punten geldt, geldt overigens ook voor komma’s. Deze kunnen namelijk zowel binnen als buiten een citaat staan.

Vraagteken

Zinnen kun je niet alleen maar afsluiten met een punt, maar ook met een vraagteken. Ook bij citaten kun je met dit leesteken te maken krijgen. Evenals bij punten weten veel mensen niet of een vraagteken binnen of buiten de aanhalingstekens komt. Een vraagteken staat altijd binnen de aanhalingstekens als het citaat een opzichzelfstaande vraag is. Er komt dan ook geen punt meer na het laatste aanhalingsteken.

Aan citaten gaat vaak een inleidende zin vooraf. Net als het citaat kan dit ook een vraag zijn. In dat geval komt er niet alleen een vraagteken voor het laatste aanhalingsteken, maar ook na. Ditzelfde geldt overigens voor uitroeptekens. Als de inleidende zin een vraag is maar het citaat een uitroep, komt er eerst een uitroepteken, vervolgens een aanhalingsteken en dan een vraagteken.

Puntkomma

We sluiten dit overzicht af met de puntkomma. Dit leesteken kom je niet bijzonder vaak tegen in combinatie met aanhalingstekens, maar ze kunnen wel samen gebruikt worden. De delen voor en na dit leesteken zijn altijd twee volwaardige zinnen. Desondanks is er toch een sterk verband tussen de beide zinnen. Wanneer je een puntkomma gebruikt in een zin, gebruik je altijd een kleine letter na dit leesteken. Dit is alleen niet het geval als je het eerste woord standaard met een hoofdletter schrijft, zoals een naam.

Veelgestelde vragen over aanhalingstekens

Wat zijn aanhalingstekens?
Aanhalingstekens zijn leestekens die gebruikt worden om een gedeelte van een tekst te markeren. Ze worden onder meer gebruikt om iemand te citeren, maar zelfbedachte woorden worden ook vaak tussen aanhalingstekens geplaatst. We maken overigens onderscheid tussen enkele en dubbele aanhalingstekens.

Wanneer gebruik ik enkele aanhalingstekens?
Enkele aanhalingstekens kun je voor verschillende doeleinden gebruiken. Zo plaatsten steeds meer mensen bijvoorbeeld een citaat tussen enkele aanhalingstekens. Ook voor zelfbedachte woorden bieden enkele aanhalingstekens uitkomst. Je bepaalt zelf of je enkele aanhalingstekens gebruikt, want er gelden geen vaste regels voor deze leestekens.

Wanneer kies ik voor dubbele aanhalingstekens?
Dubbele aanhalingstekens worden traditioneel gebruikt als je letterlijk iemand citeert. De zin begint met een aanhalingsteken, gevolgd door het citaat. Aan het einde van de zin verschijnt opnieuw een aanhalingsteken, zodat mensen zien dat het citaat eindigt. Zelfbedachte woorden kunnen overigens ook binnen dubbele aanhalingstekens geplaatst worden.

Moet een punt voor of na een aanhalingsteken?
Dit hangt af van de samenstelling van de zin. Een punt komt voor een aanhalingsteken als deze onderdeel is van het citaat. Wanneer dit niet het geval is, plaats je de punt pas na het aanhalingsteken.

Hoe gebruik ik een vraagteken in combinatie met aanhalingstekens?
Je kunt een citaat niet alleen afsluiten met een punt, maar ook met een vraagteken. Voor het gebruik van dit leesteken gelden grotendeels dezelfde regels als voor punten. Als het citaat op zichzelf een vraag is, plaats je het leesteken binnen de aanhalingstekens. Wanneer enkel de inleidende zin een vraag is, plaats je het vraagteken achter het leesteken. Als zowel de inleidende zin als het citaat een vraag is, plaats je zowel een vraagteken binnen als buiten de aanhalingstekens.