Klinkers en medeklinkers

Ons alfabet bestaat uit 26 letters. Vijf van deze letters noemen we klinkers, de resterende 21 letters zijn medeklinkers. Veel mensen weten niet precies wat klinkers en medeklinkers zijn. Bovendien worden deze twee soorten letters regelmatig door elkaar gehaald. Gebeurt jou dit ook regelmatig? Dan ben je hier aan het juiste adres. Op deze pagina lees je namelijk alles over klinkers en medeklinkers.

Klinkers

De letters a, e, i, o en u noemen we klinkers. Waarom we deze letters zo noemen? Omdat de lucht bij het uitspreken niet gehinderd wordt door bijvoorbeeld je lippen, tong of tanden. Probeer de vijf letters maar eens uit te spreken. Je merkt dat je hierbij je lippen of tong niet hoeft te gebruiken. Dit betekent dat de lucht ongehinderd jouw mond kan verlaten bij het uitspreken van deze letters.

Korte klank

Wie denkt dat alle klinkers hetzelfde zijn, heeft het mis. We maken namelijk onderscheid tussen klinkers met een korte en lange klank. Woorden als bal, bot, blik en lip hebben een korte klank. Spreek ze maar eens uit. Je hoort een korte klank, vandaar dat we dit ook wel een korte klinker noemen.

Lange klank

Naast korte klinkers kennen we ook lange klinkers. Aan de naam kun je al enigszins afleiden waar het om gaat. Klinkers met een lange klank hebben namelijk een langere uitspraak dan klinkers met een korte klank. Voorbeelden van klinkers met een lange klank zijn:

  • Vaak
  • Keer
  • Vuur
  • Viel
  • Voor

Herkennen van klankgroep

Vind je het lastig om te bepalen of er sprake is van een korte of lange klank? Geen paniek, want er zijn meer mensen die hier last van hebben. Gelukkig kun je klinkers met een korte en lange klank betrekkelijk makkelijk uit elkaar houden. Kun je aan het woord niet afleiden of je te maken hebt met een korte of lange klinker? Spreek het woord dan eens uit. Bij het woord bal heeft de a een korte klank, terwijl er bij het woord baal sprake is van een lange klank.

Sommige mensen denken dat er alleen sprake is van een lange klank als er twee klinkers achter elkaar staan, zoals bij baal. Toch is dit niet het geval. Een enkele klinker kan namelijk ook een korte klank hebben. Zo heeft de a in het woord ramen bijvoorbeeld een lange klank. Als het om een korte klank zou gaan, zou er rammen staan.

Medeklinkers

Nu je weet wat klinkers zijn, wordt het tijd om naar de medeklinkers te kijken. Dit zijn de resterende 21 letters uit ons alfabet. In tegenstelling tot klinkers kun je medeklinkers niet uitspreken zonder dat de lucht uit jouw mond ongehinderd naar buiten kan. De keel of mond kan een blokkade vormen, maar dat geldt ook voor lippen, tanden en de tong. Probeer bijvoorbeeld maar eens de letter m uit te spreken. Deze letter kun je niet uitspreken zonder dat jouw lippen elkaar raken.

Medeklinkerstapeling

In een woord als rozen komt er een medeklinker na beide klinkers, maar dit is niet in ieder woord het geval. We kennen namelijk ook woorden waarin sprake is van een zogeheten medeklinkerstapeling. Deze benaming gebruiken we voor woorden waarbij meerdere medeklinkers elkaar opvolgen. Enkele voorbeelden van medeklinkerstapeling zijn:

  • Herfststorm
  • Angstschreeuw
  • Markt
  • Schrift
  • Opkomst

Woorden met twee medeklinkers

In sommige woorden volgen meerdere medeklinkers elkaar op. We kennen echter ook woorden met twee medeklinkers. Woorden als spel en fiets zijn hier voorbeelden van. Er zijn ook werkwoorden waarin medeklinkers elkaar direct opvolgen, zoals schoppen. De letter p wordt hier tweemaal na elkaar gebruikt. Dit heeft gevolgen voor de uitspraak van de klinker die voor deze medeklinkers staat. Door de dubbele medeklinker krijgt de klinker een korte klank.

Enkele of dubbele medeklinker

Voor sommige mensen is het zo klaar als een klontje of je een woord met een enkele of dubbele medeklinker schrijft, maar dit geldt niet voor iedereen. Ondanks dat er soms maar weinig verschil zit in de schrijfwijze, kan een woord wel een totaal andere betekenis hebben. Zo groeien er takken aan een boom en geen taken. Deze woorden verschillen slechts één letter van elkaar, maar toch hebben ze allebei een andere betekenis.

Kom je er niet uit? Geen paniek, want er zijn trucjes om te bepalen of je een enkele of dubbele medeklinker schrijft. Je kunt het beste naar de klinker kijken die voor de medeklinker staat. Spreek het woord uit en luister goed of de klinker een korte of lange klank heeft. Hoor je een korte klank? Dan schrijf je een dubbele medeklinker. Wanneer je een lange klank hoort, volgt er een enkele medeklinker na de klinker.

Ezelsbruggetje om klinkers en medeklinkers uit elkaar te houden

Je weet inmiddels wat klinkers en medeklinkers zijn, maar misschien vind je het nog lastig om ze uit elkaar te houden. In dat geval kun je een ezelsbruggetje gebruiken. De klinkers onthoud je het beste door te denken aan wat je zegt als je met een hamer op jouw hand slaat. Je zegt dan vaak iets als au of oei. Dit zijn de vijf klinkers uit ons alfabet.

Wie klinkers en medeklinkers niet uit elkaar kan houden, kan ook naar de lengte van beide woorden kijken. Het woord medeklinkers is langer dan het woord klinkers en in het alfabet zitten meer medeklinkers dan klinkers. Dankzij deze ezelsbruggetjes is het een fluitje van een cent om klinkers en medeklinkers uit elkaar te houden.

De Y: medeklinker of klinker?

Waar het voor de meeste letters duidelijk is of het om een klinker of medeklinker gaat, is dit bij de y niet het geval. Deze letter kan namelijk zowel een klinker als een medeklinker zijn. In woorden als symbool, synoniem en baby is het een klinker. Je spreekt de letter dan immers uit als i of ie. De lucht kan hierbij ongehinderd naar buiten. Dit is niet het geval als de y als j uitgesproken wordt. Probeer de naam Yoran maar eens uit te spreken. Je merkt dan dat de lucht gehinderd wordt, waardoor de y een medeklinker is. Omdat de y de ene keer een klinker is en de andere keer een medeklinker, wordt er soms wel gezegd dat ons alfabet 5,5 klinkers en 21,5 medeklinkers bevat.

Tweeklanken

Eerder in deze tekst haalden we al aan dat sommige woorden een dubbele klinker kunnen bevatten. Dit is bijvoorbeeld het geval in woorden als boom en baan. De klinkers die elkaar opvolgen hoeven overigens niet altijd hetzelfde te zijn. Dit staat ook wel bekend als een tweeklank. Buiten, kauwen en heuvel zijn voorbeelden van tweeklanken. Bij dit soort woorden worden twee klinkers binnen één lettergreep samengetrokken. Het gevolg hiervan is dat de uitspraak verandert. Spreek de twee klinkers maar eens heel langzaam en overdreven uit. Je hoort dan dat de klank verandert.

Veelgestelde vragen over klinkers en medeklinkers

Wat is het verschil tussen klinkers en medeklinkers?
Het belangrijkste verschil tussen klinkers en medeklinkers zit hem in de manier van uitspreken. Als je een klinker uitspreekt kan de lucht ongehinderd jouw mond verlaten. Bij medeklinkers is dit niet het geval. De lucht wordt dan namelijk gehinderd door jouw keel, lippen, tanden of tong.

Hoeveel klinkers zijn er in het alfabet?
Het alfabet telt in totaal vijf klinkers, namelijk de a, e, o, u en i. Soms wordt er gezegd dat het alfabet 5,5 klinkers bevat. Dit komt doordat de y ook een klinker kan zijn. In woorden als symbool en baby wordt hij namelijk als i of ie uitgesproken. Omdat de y ook als j uitgesproken kan worden, is het soms ook een medeklinker.

Schrijf ik een enkele of dubbele medeklinker?
Om te bepalen of je een enkele of dubbele medeklinker schrijft, kijk je naar de klinker die voor de medeklinker staat. Als je tijdens het uitspreken van het woord ontdekt dat de klinker een korte klank heeft, schrijf je een dubbele medeklinker. Na een klinker met lange klank volgt een enkele medeklinker.

Wat is het verschil tussen een korte en lange klank bij klinkers?
Het verschil tussen klinkers met een korte en lange klank zit hem in de uitspraak. Zo heeft de klinker in woorden als bal, bil, net en lift een korte klank. Bij woorden als baal, wonen, ramen en leren is er sprake van een lange klank. De klinkers worden dan langer uitgesproken dan bij klinkers met een korte klank.

Hoe kan ik klankgroepen herkennen?
Soms weet je direct om welke klankgroep het gaat als je een woord ziet, maar dit is niet altijd het geval. Wanneer je dit lastig vindt, kun je het woord het beste uitspreken. Je hoort in dat geval vaak goed om welke klank het gaat.

Wat is medeklinkerstapeling?
Met een medeklinkerstapeling bedoelen we een woord waarin meerdere medeklinkers elkaar opvolgen zonder dat hier een klinker tussen staat. Voorbeelden van een medeklinkerstapeling zijn: herfststorm, opkomst en markt.

Is de y een klinker of een medeklinker?
De y kan zowel een klinker als een medeklinker zijn. Of het een klinker of medeklinker is, hangt af van de uitspraak. In woorden als synoniem en baby wordt de y als i of ie uitgesproken en is het een klinker. Wanneer je de y als een j uitspreekt, is het een medeklinker.

Wat zijn tweeklanken?
Tweeklanken zijn woorden waarin twee verschillende klinkers na elkaar staan. Ruiten, kauwen en voeren zijn hier voorbeelden van. Beide klinkers worden samengetrokken, waardoor de uitspraak verandert. Dit kun je het beste ervaren door beide klinkers heel langzaam en overdreven uit te spreken. Je hoort dan duidelijk een verandering in klank.