Alles over afkortingen

In het dagelijks leven kom je allerlei verschillende afkortingen tegen. Omdat ze veelvuldig gebruikt worden, is het handig om te weten wat ze betekenen. De kans is overigens groot dat je zelf ook met enige regelmaat afkortingen gebruikt. Daarom is het handig om te weten hoe je ze precies schrijft. Dit lijkt namelijk een stuk makkelijker dan het is. Zo schrijf je de ene afkorting bijvoorbeeld met hoofdletters, terwijl de andere juist met kleine letters geschreven wordt. Twijfel je of je punten en/of hoofdletters moet gebruiken? Dan ben je hier aan het juiste adres. Op deze pagina lees je namelijk alles wat je moet weten over de belangrijkste vormen van afkortingen.

Afkortingen

In schoolboeken, in de krant en op het internet kom je regelmatig afkortingen tegen. Ze worden gebruikt om te verwijzen naar een woord, naam of term. Door afkortingen te gebruiken is een tekst vaak beter te begrijpen. Dit is overigens alleen het geval als je weet wat de verschillende afkortingen betekenen. Wanneer dit niet het geval is, kunnen er misverstanden ontstaan. Bovendien moet je afkortingen niet te vaak gebruiken. Hier kan een tekst namelijk overzichtelijk door worden.

Wanneer je bekend bent met afkortingen, gebruik je ze zelf misschien ook wel. Voordat je ze in teksten verwerkt, is het handig om te weten hoe je ze schrijft. Er zijn namelijk behoorlijk wat mensen die een afkorting op de verkeerde manier schrijven. Soms worden er onterecht hoofdletters of punten gebruikt, maar er zijn ook mensen die verkeerde letters gebruiken in een afkorting. Het gevolg hiervan is dat anderen mogelijk niet begrijpen wat je bedoelt.

Bekende afkortingen

Ben je niet bekend met afkortingen? Dan begrijp je ongetwijfeld niet wat ze betekenen als je hier voor het eerst mee in aanraking komt. Toch is het handig om te weten, want je komt afkortingen veelvuldig tegen. Om je enigszins wegwijs te maken, zetten we hier een aantal bekende afkortingen met hun betekenis op een rijtje.

• Enz. = enzovoorts
• Etc. = et cetera
• A.u.b. = alstublieft
• Z.s.m. = zo spoedig mogelijk
• N.a.v. = naar aanleiding van
• D.w.z. = dat wil zeggen
• Z.o.z. = zie omme zijde
• T.z.t. = te zijner tijd
• Kg = kilogram

Belangrijkste afkortingen

Er zijn afkortingen die je bijna dagelijks tegenkomt, maar sommige afkortingen kom je ook nauwelijks tegen. Als je een afkorting voor het eerst ziet, weet je mogelijk niet wat deze betekent. Gelukkig wordt het gebruik van deze afkortingen zoveel mogelijk vermeden. Vandaar dat je voornamelijk belangrijke afkortingen tegenkomt.

Het merendeel van de afkortingen uit de opsomming onder het bovenstaande kopje behoren tot de belangrijkste. Zo kom je enz., etc. z.s.m. en n.a.v. vaak tegen. De volgende afkortingen horen wat ons betreft ook zeker tot de belangrijkste.

• A.s. = aanstaande
• E.a. = en andere
• E.d. = en dergelijke
• I.p.v. = in plaats van
• Jl.= jongstleden
• M.b.t. = met betrekking tot
• M.i.v. = met ingang van
• M.m.v. = met medewerking van
• M.u.v. = met uitzondering van
• Nl. = namelijk
• T.b.v. = ten behoeve van

Afkortingen in een tekst

Het is je inmiddels duidelijk dat er allerlei verschillende soorten afkortingen zijn. Kijk er daarom niet raar van op als je afkortingen tegenkomt in een tekst. De afkorting enz. (enzovoorts) wordt bijvoorbeeld vaak gebruikt in teksten. Deze afkorting vind je vaak aan het einde van een zin waarin een reeks voorbeelden genoemd wordt. Dit geldt ook voor de afkorting etc. (et cetera). Deze afkorting betekent namelijk hetzelfde als enz. Met beide afkortingen geef je aan dat er nog meer voorbeelden zijn. Je gebruikt de afkorting in dat geval om te voorkomen dat de tekst onnodig lang wordt. Afkortingen kun je in principe in alle teksten tegenkomen. Toch zien we bepaalde afkortingen juist alleen maar terug in formele teksten, zoals een zakelijke brief.

Woorden waar een afkorting in zit

Naast losse afkortingen kennen we ook woorden waar een afkorting in zit. Hbo’er, zzp’er, ehbo’er en bhv’er zijn hier voorbeelden van. Om het overzichtelijk te houden, gebruiken we hbo’er even als voorbeeld. Het hoger beroepsonderwijs wordt afgekort tot het signaalwoord hbo. Als we iemand aan willen duiden die aan het hbo studeert, komt er een apostrof achter het signaalwoord gevolgd door ‘er’. Studeer je aan het hbo? Dan ben je dus een hbo’er.

De regels voor hoofdletters en punten

Afkortingen worden vaak verkeerd geschreven. Dit komt vooral doordat mensen ten onrechte hoofdletters en/of punten gebruiken. Om te voorkomen dat je hiermee de mist in gaat, brengen we je hier de regels omtrent hoofdletters en punten bij. Te beginnen met hoofdletters. Afkortingen van gewone woorden worden in de regel altijd met kleine letters geschreven. Toch schrijf je een afkorting niet altijd met kleine letters. Zo schrijf je namen, ziekten, wetten, Engelse (onderwijs)titels en afkortingen bijvoorbeeld met een hoofdletter.

Je kunt afkortingen waarmee je de lezer op het verkeerde been zou zetten als je ze met kleine letters schrijft ook met hoofdletters schrijven. Hierbij kun je denken aan vo: voortgezet onderwijs. Dit kun je eventueel als VO afkorten. Een belangrijk argument is hierbij dat de schrijfwijze duidelijk moet zijn voor de lezer.
Nu je weet hoe het met het hoofdlettergebruik zit, wordt het tijd om naar de punten te kijken. Veel mensen weten niet goed of en wanneer zij punten gebruiken in afkortingen. Doe dit in ieder geval niet als je een afkorting letter voor letter uitspreekt, zoals bij wc en vwo. Spreek je een afkorting uit alsof het volledige woord er staat? Dan gebruik je wel punten. Vaak wordt er een punt per afgekort woord gebruikt. De afkorting ‘met uitzondering van’ bestaat uit drie woorden en krijgt dus ook drie punten: m.u.v. Er zijn woorden waarbij soms een extra punt wordt gebruikt. Dit wordt gedaan om de herkenbaarheid en/of leesbaarheid te vergroten. Na een verkorting volgt overigens ook altijd een punt.

Verkorte schrijfwijze van grootheden en eenheden

Grootheden en eenheden worden ook vaak afgekort. Helaas gebeurt dit lang niet altijd op de juiste manier. Hierdoor begrijpt iemand mogelijk niet wat je met de afkorting bedoelt. Om dit te voorkomen, moet je allereerst weten dat de verkorte schrijfwijze van grootheden en eenheden nooit met een hoofdletter geschreven wordt. Bovendien volgt er geen punt na de afkorting. Meter kort je bijvoorbeeld af tot ‘m’ en gram tot ‘g’.

Sommige grootheden en eenheden hebben een voorvoegsel, zoals centi, milli, deci etc. Er zijn mensen die deze voorvoegsels met een hoofdletter schrijven, maar dat moet niet. Ze worden namelijk altijd met een kleine letter geschreven. Millimeter wordt bijvoorbeeld afgekort tot ‘mm’ en centiliter tot ‘cl’. Wil je een oppervlaktemaat of inhoudsmaat afkorten? Dan wordt de afkorting altijd gevolgd door een verhoogde 2 of 3. Vierkante meter kort je bijvoorbeeld af tot ‘m2’ en kubieke meter tot ‘m3’.

Afkortingen op een -s of -x in het meervoud

Er zijn afkortingen die in het enkelvoud op een -s of -x eindigen. Veel mensen vinden het lastig om het meervoud van deze woorden te bepalen. Hierdoor gaat dit regelmatig fout. Toch is het niet bijzonder lastig om de juiste schrijfwijze te hanteren. Woorden die in het enkelvoud op een -s of -x eindigen, eindigen in het meervoud namelijk altijd op ‘en. Het meervoud van BMX is bijvoorbeeld BMX’en. Laat je niet leiden door de uitspraak van het volledige woord. Dit kan je namelijk op het verkeerde been zetten, waardoor je alsnog de verkeerde keuze(s) maakt.

Andere manieren om woorden korter te schrijven

Naast afkorten zijn er nog andere manieren om woord(en) of woordgroep(en) korter te schrijven namelijk: initiaalwoorden, letterwoorden en verkortingen.

Initiaalwoorden

De meeste mensen weten wat initialen zijn. Dit zijn namelijk de beginletters van de namen die iemand draagt. De initialen van Melvin Bakker zijn MB en die van Janine Keizers JK. Toch doen initiaalwoorden niet bij iedereen een belletje rinkelen. Gelukkig zijn deze woorden vrijwel hetzelfde opgebouwd als initialen.

Een initiaalwoord is namelijk een verkorte vorm die samengesteld is uit de beginletters van woorden. Nederlandse Spoorwegen wordt bijvoorbeeld afgekort tot het initiaalwoord NS, terwijl een personal computer afgekort wordt tot het initiaalwoord pc. Een initiaalwoord spreek je letter voor letter uit en schrijf je zonder punten.

Letterwoorden

Naast initiaalwoorden kennen we ook letterwoorden. Deze twee moet je niet met elkaar verwarren, want er zijn wezenlijke verschillen. Letterwoorden bestaan namelijk uit de beginletters van een afgekort woord. Deze letters vormen samen een nieuw woord. In tegenstelling tot initiaalwoorden, worden ze daarom ook als woord uitgesproken en niet als afzonderlijke letters. Voorbeelden van letterwoorden zijn:

• Pin = persoonlijk identificatienummer
• BuZa = Buitenlandse Zaken
• Havo = hoger algemeen voortgezet onderwijs
• Aids = Acquired Immune Deficiency Syndrome
• NAVO = NoordAtlantische Verdragsorganisatie

Verkortingen

Verkortingen wordt er slechts een deel van het woord gebruikt. Het grote voordeel hiervan is dat de schrijver van een tekst het zichzelf makkelijker maakt. We kennen vandaag de dag verschillende verkortingen. Een voorbeeld van een verkorting is het woord horeca bestaande uit de eerste lettergreep van de woorden: hotel, restaurant en café. Bij verkortingen wordt vaak de eerste lettergreep van een woord gebruikt, gevolgd door de eerste medeklinker(s) van de tweede lettergreep.

Veelgestelde vragen over afkortingen

Wat zijn afkortingen?
Een afkorting is een vereenvoudigde schrijfwijze van een woord. Ze worden vaak gebruikt om namen, woorden en termen mee af te korten. ‘Met uitzondering van’ wordt bijvoorbeeld afgekort tot ‘m.u.v.’, terwijl enzovoorts afgekort wordt tot ‘enz.’. Als er een afkorting in een tekst staat, wordt nooit de afkorting uitgesproken maar het volledige woord of de volledige woordgroep.

Welke bekende afkortingen zijn er?
In teksten kun je allerlei afkortingen tegenkomen. Etc. (et cetera), a.u.b. (alstublieft), z.s.m. (zo spoedig mogelijk) en n.a.v. (naar aanleiding van) zijn enkele voorbeelden van bekende afkortingen. Er zijn overigens ook afkortingen die niet of nauwelijks bekend zijn bij mensen.

Schrijf je afkortingen met hoofdletters?
Afkortingen worden vaak verkeerd geschreven. Zo gebruiken mensen bijvoorbeeld ten onrechte hoofdletters en/of worden punten vergeten. Afkortingen schrijf je in principe altijd met kleine letters. Uitzondering hierop zijn afkortingen van namen, ziekten, wetten, Engelse (onderwijs)titels. Je gebruikt bovendien hoofdletters als kleine letters mensen op het verkeerde been zetten.

Hoe gebruik ik punten in afkortingen?
Als je een afkorting uitspreekt alsof het volledige woord er staat, gebruik je punten. Meestal wordt er een punt per woord gebruikt als een afkorting uit meerdere woorden bestaat. De afkorting van naar aanleiding van krijgt bijvoorbeeld drie punten: n.a.v. Afkortingen die je letter voor letter uitspreekt, krijgen geen punt (wc, vwo). Bij sommige woorden wordt een extra punt toegevoegd in de afkorting om de leesbaarheid en/of herkenbaarheid te vergroten. Bovendien volgt er altijd een punt na een verkorting.

Wat zijn initiaalwoorden?
Initiaalwoorden worden gevormd door de beginletters van meerdere woorden. Ze zijn vergelijkbaar met initialen van namen. NS is een voorbeeld van een initiaalwoord. Dit is de afkorting van Nederlandse Spoorwegen. Personal computer wordt op zijn beurt afgekort tot het initiaalwoord pc.

Wat zijn letterwoorden?
Letterwoorden zijn woorden die uit de beginletters van een afgekort woord bestaan. Samen vormen deze letters een nieuw woord. Dit woord wordt in zijn geheel uitgesproken en niet letter voor letter. Mevr. (mevrouw) en BuZa (Buitenlandse Zaken) zijn voorbeelden van letterwoorden.

Wat is de verkorte schrijfwijze van grootheden en eenheden?
Grootheden en eenheden worden altijd afgekort met kleine letters. Zo is ‘km’ de juiste schrijfwijze voor de afkorting van kilometer. Ook grootheden en eenheden met voorvoegsels (centi, milli, deci) worden altijd met kleine letters geschreven: mm (millimeter), dl (deciliter) etc. Inhoudsmaten worden altijd afgekort met kleine letters gevolgd door een hoge 2 of 3, zoals km2 (vierkante kilometer) of m3 (kubieke meter).

Welke regels gelden bij afkortingen die eindigen op -s of -x in het meervoud?
Woorden die in het enkelvoud eindigen op een -s of -x, eindigen in het meervoud altijd op ‘en. Zo is BMX’en het meervoud van BMX. Laat je nooit leiden door de uitspraak van het volledige woord, want dit kan je op het verkeerde been zetten.